I- GİRİŞ
06.12.2000 tarih ve 24252 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 27 Sıra No.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği’nin II/2. bölümünde karşıt incelemede amacın tasdike konu işlemin gerçek mahiyetinin ortaya çıkarılmasını sağlamak olduğu belirtildikten sonra katma değer vergisi iadesi işlemlerinde karşıt incelemenin amacının iade ya da mahsup edilecek katma değer vergisi tutarını doğru olarak belirlemek olduğu açıklanmıştır.
Tebliğ’in aynı bölümünde konu ile ilgili olarak “Tasdike konu işlemin gerçek mahiyetinin ortaya çıkarılması incelenen işlemin özelliğine, kullanılan yönteme ve mükelleflere göre farklılık göstermektedir. Bu nedenle, bu konudaki sorumluluk yeminli mali müşavire ait olmak üzere karşıt incelemenin hangi aşamaya kadar yapılacağına kural olarak incelemeyi yapan yeminli mali müşavir karar verecektir.” denmektedir.
Yeminli mali müşavirlerin müteselsil sorumluluk, disiplin hükümleri ve diğer yaptırımlarla karşılaşmamaları açısından karşıt incelemeler konusunda gerekli titizliği göstermeleri ve gerektiği kadar alt kademeye inerek inceleme yapmaları gerekmektedir. Alt mükelleflerin iade ya da mahsup edilecek katma değer vergisi tutarı ile ilgili olmayan işlemlerin doğruluğunun araştırılması karşıt incelemenin kapsamı dışında yer almaktadır.
II- YMM’LERİN YAPACAKLARI KARŞIT İNCELEME TUTANAKLARINDA YER ALMASI GEREKEN ASGARİ BİLGİLER VE KARŞIT İNCELEMELERE İLİŞKİN LİMİTLER
27 Sıra No.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği’nin; II/7. bölümünde ise karşıt inceleme tutanaklarında yer alması zorunlu bilgilerin neler olduğu açıklanmıştır.
27 Sıra No.lu Tebliğ ve bu Tebliğ’in 29 Sıra No.lu Tebliğ ile değişen haliyle hem KDV iadesi tasdikleri hem de tam tasdik kapsamında düzenlenen karşıt inceleme tutanaklarında ve teyit yazılarında aşağıdaki asgari bilgilerin yer alması zorunludur.
1- Karşıt inceleme yapan yeminli mali müşavirin adı-soyadı, bağlı olduğu oda ve vergi dairesi, mühür ve sicil numarası, vergi kimlik numarası, adresi, telefon ve faks numarası ve gerekli görülen diğer bilgiler.
2- Karşıt inceleme yapan yeminli mali müşavirin sözleşmeli olduğu mükellefin adı-soyadı veya unvanı, adresi, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası.
3- Karşıt inceleme konusu belge veya belgeleri düzenleyen mükellefin adı-soyadı veya unvanı ile vergi dairesi, vergi kimlik numarası ve karşıt incelemenin yapıldığı tarihteki açık adresi.
4- Karşıt inceleme konusu belge veya belgeleri düzenleyen mükellefin ilgili yıla ilişkin yasal defterlerinin onay bilgileri (29 Sıra No.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğ ile defteri kebir onay bilgilerinin tutanakta yer alması zorunlu olmaktan çıkarılmıştır.).
Teyit verilen hallerde, teyit isteyen yeminli mali müşavir ile ilgili yukarıda ilk sırada belirtilen bilgilerin yanı sıra, teyit yazısını düzenleyen yeminli mali müşavirin adı-soyadı, bağlı bulunduğu oda ve vergi dairesi, vergi kimlik numarası, mühür ve sicil numarası, adresi, telefon ve faks numarası.
Karşıt inceleme konusu belge veya belgeleri düzenleyen bir tüzel kişilik ise hisse çoğunluğuna sahip ortakları hakkında yeterli bilgi (kanuni temsilciler hakkında bilgi 29 Sıra No.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği ile kaldırılmıştır.).
5- Teyit veren yeminli mali müşavirin mükellefi ile yaptığı tasdik sözleşmesinin yıl, ay ve gün içeren tarihi.
6- Karşıt inceleme konusu belgeye ilişkin olarak, belgeyi düzenleyen mükellefin defterindeki yevmiye kaydının tarih ve numarası (Yevmiye kaydının yapılmadığı hallerde bu husus tutanakta belirtilecektir).
7- Karşıt incelemeye konu belge veya belgelerin düzenlendiği dönemle ilgili olarak bu belgeleri düzenleyen mükellefin KDV beyanları hakkında bilgi (teslim ve hizmet tutarı, istisna tutarı, KDV matrahı, hesaplanan katma değer vergisi tutarı, ödenecek/sonraki döneme devreden katma değer vergisi tutarı, tahakkuk fişinin tarih ve numarası).
8- Nezdinde karşıt inceleme yapılan mükellefin “bir önceki dönemine” ilişkin olarak bir üst paragrafta belirtilen bilgiler.
9- Nezdinde karşıt inceleme yapılan mükellefin malları (imalatçılarda hammaddeyi) tedarik ettiği alt firmalara ilişkin bilgiler (malın veya hammaddenin satın alındığı kişinin adı-soyadı veya unvanı, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası, malın KDV dahil toplam bedeli, düzenlenen belgenin tarih ve numarası.) (mal veya hammadde alımlarının çok sayıda kişiden yapıldığı hallerde en yüksek 10 alıma ilişkin bilgilerin verilmesi yeterli olacaktır).
10- Mal veya hizmet bedelinin ödenme şekline ve ödemeye ilişkin bilgi.
11- Nezdinde karşıt inceleme yapılan mükellef, faturada yer alan malın imalatçısı ise bağlı bulunduğu sanayi odası ve sicil numarası.
12- Karşıt incelemeye konu faturanın düzenlendiği dönemde, faturayı düzenleyen mükellefin muhtasar beyannamesine göre çalıştırılan işçi sayısı ve muhtasar beyannamenin verildiği vergi dairesi hakkında bilgi (işçilere yapılan ücret ödemelerinin tutarı 29 Sıra No.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği ile kaldırılmıştır.).
13- Karşıt incelene tutanağının düzenlenme tarihi ve yeri (29 Sıra No.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği ile eklenmiştir.).
Aynı Tebliğ’in;
II- Karşıt İnceleme başlıklı bölümünün, 5- Karşıt İnceleme Yapılmasının Zorunlu Olmadığı Haller kısmında; “KDV hariç tutarı 2 milyar lirayı aşmayan belgeler için karşıt inceleme yapılması zorunlu değildir. Ancak bir aylık dönemde bir mükelleften alınan mal ve hizmet alımlarının toplamının 6 milyar lirayı aşması halinde anılan mükellef nezdinde karşıt inceleme yapılması gerekir.” denilmektedir.
Buradaki karşıt incelemelerle ilgili 2001 için belirlenen 2 milyar ve 6 milyar liralık tutar belge ve mükellef bazında sonraki yıllarda tablodaki gibi olmuştur.
|
İŞLEM TÜRÜ |
01.01.2002 Tarihinden İtibaren Düzenlenen Belgeler (TL) |
01.01.2002 Tarihinden İtibaren Düzenlenen Belgeler (TL) |
01.01.2003 Tarihinden İtibaren Düzenlenen Belgeler (TL) |
01.01.2004 Tarihinden İtibaren Düzenlenen Belgeler (TL) |
01.01.2005 Tarihinden İtibaren Düzenlenen Belgeler (YTL) |
01.01.2006 Tarihinden İtibaren Düzenlenen Belgeler (YTL) |
|
Karşıt inceleme yapılmasının zorunlu olmadığı haller |
3.120.00.000 |
4.779.840.000 |
7.599.945.600 |
9.765.930.096 |
11.000,00 |
12.078,00 |
|
Bir mükelleften bir aylık dönemde yapılan mal ve hizmet alımları toplamının aşması halinde karşıt inceleme yapılması gereken limit |
9.360.000.000 |
14.339.520.000 |
22.799.836.800 |
29.297.790.288 |
32.579,14 |
35.771,89 |
III- SONUÇ
Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 34)’nin (B) başlıklı bölümünde Katma Değer Vergisi İadesi İşlemlerinde Karşıt İnceleme ile ilgili aşağıdaki hususlar açıklanmıştır.
Yeminli mali müşavirlerce katma değer vergisi iadesi tasdik işlemlerinde mal ve hizmet alımlarına ilişkin olarak yapılan karşıt incelemelerle (karşıt inceleme zorunluluğu kapsamı dışında bırakılan kurum ve kuruluşlardan yapılan mal ve hizmet alımları toplamı dahil) % 80 oranına ulaşılması yeterli olacaktır. Bu durumda, kalan % 20’lik kısım içerisinde belli miktarı aşması nedeniyle karşıt inceleme yapılması zorunluluğu bulunan belgeler mevcut olsa bile, sorumluluk yeminli mali müşavire ait olmak üzere, % 80 oranı ile yetinilmesi mümkün bulunmaktadır.
Katma değer vergisi iadesi işlemlerinde karşıt inceleme yapılmasının zorunlu olduğu ve olmadığı haller ise 27 ve 29 Sıra No.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğlerinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Bu durumda KDV iadesi tasdik raporlarında ilgili yıllara ait zorunlu karşıt inceleme kapsamındaki mal ve hizmet alımlarının % 80 ve fazlasını karşılayacak şekilde karşıt inceleme yapılması ve en büyük 10 alıma ilişkin tutanağın rapora eklenmesi yeterli olup, tutanak sayısının 10 taneden az olması halinde (% 80’i karşılamak kaydıyla) mevcut karşıt inceleme ve teyit tutanaklarının tasdik raporuna eklenmesi yeterlidir.
Şayet indirilecek KDV’nin üçte biri veya daha fazlasının karşıt inceleme zorunluluğu kapsamı dışında bırakılan mal ve hizmet alımlarından kaynaklandığı hallerde karşıt inceleme zorunluluğu kapsamı dışında bırakılan mal ve hizmet alımları ile ilgili indirilecek KDV’nin yarısına tekabül eden mal ve hizmet alımları ile ilgili karşıt inceleme yapılması yeterli olacaktır.
Karşıt incelemelerde amaç, ihraç edilen mallar nedeniyle yüklenilen KDV'nin doğruluğunun tespiti olduğundan, ihracatçının mal aldığı alt firmalar nezdinde yapılacak karşıt incelemelerin ihraç edilen malla ilgili girdilerle sınırlı tutulması gerekmektedir. İhraç edilen mal dışındaki alımlara ilişkin (iade talebine konu olmayan alımlara ilişkin) karşıt inceleme yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır (1).
Bu nedenle karşıt inceleme tutanak ve teyit yazılarında ihracatçı firmaya mal satanlarla ilgili tutanaklarda ihraç edilen mallara ilişkin fatura bilgilerine yer verilecektir. Yoksa ihracatçı firmaya mal satan firmanın tüm alımları içerisinde yer alan 10 fatura bilgisine yer verme zorunluluğu yoktur.
* YMM
(1) MB.’nin 11.01.2002 tarih ve B.07.0.Gel.0.32/3223-2554/1498 sayılı Muktezası.