I- GİRİŞ
Nisan ayında Gümrük Müsteşarlığı’nca yayımlanan bir Tebliğ, sıfır araçlarda uygulanan ÖTV ile ilgili heyecanlı günler yaşanmasına neden olmuştu. 5 Seri No.lu Tarife-Sınıflandırma Kararları (1) ile ilgili bu Tebliğ ekinde, 87.03 ve 87.04 tarife pozisyonunda yer alan taşıt araçlarının tanımıyla ilgili açıklamalar yapılmıştı.
II- “ÇOK AMAÇLI” ARAÇLARIN BİNEK OTOMOBİLİ SAYILMASI
Bu açıklamalara göre, o güne kadar eşya taşımaya mahsus araç olarak 87.04 tarife pozisyonunda yer alan ve %10 oranında ÖTV uygulanan araçlar, o günden itibaren binek otomobili olarak 87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılıyor, dolayısıyla vergi oranı birden bire %84’e kadar çıkıyordu.
Tarife pozisyonu değişen bu araçlar, “çok amaçlı araç” olarak tanımlanan, Doblo, Connect, Kango, Expres, Combi, Partner, Caddy, Transpoter, Starex gibi araçlardı. O güne kadar geçerli olan uygulamaya göre, yolcu taşıma kapasitesi toplam taşıma kapasitesinin yarısından az olan araçlar yük taşımaya mahsus araç olarak değerlendiriliyor; yolcu taşıma kapasitesi toplam taşıma kapasitesinin yarısından fazla olanlar ise yolcu taşımaya mahsus araç olarak sınıflandırılıyordu. Sözü edilen Tebliğle araçların sınıflandırılmasında bu kriter terk edilmekteydi. Tebliğle belirlenen yeni kriterlere göre, iki kişilik koltuğu (1+1) olsa dahi, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemeri veya emniyet kemeri montajı için tertibat ya da koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat bulunan, arka kısmı yolcu bölümündeki döşemeyle kaplı olan, arka kısmında da havalandırma, iç aydınlatma veya küllük bulunan, şoförün arkasında yanda camları olan, yolcu bölümü ile arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan araçlar binek otomobili sınıfına dahil edilmekteydi.
Sınıflandırmadaki bu farklılık, söz konusu araçların %10 olan ÖTV oranını, motor silindir hacmine göre %37, 60 veya 84’e yükseltiyordu. ÖTV’nin yükselmesi KDV matrahını da artırdığından, sonuçta araçların vergi yükünde %87’ye varan artışlar olabilecekti. Araçların bir günde sınıf değiştirerek binek otomobili sayılmasının vergi yükünde ortaya çıkaracağı bu müthiş farkı satıcının yüklenmesi mümkün olmadığından, bu araçların üreticilerin veya ithalatçıların elinde kalması söz konusuydu.
Bu soruna çözüm bulunması amacıyla, ilgili kurumlarla sektör temsilcileri arasında yapılan görüşmeler sonunda, Gümrük Tebliği’nin yürürlük tarihinin ertelenmesi, bu süre içinde de söz konusu araçların vergi oranlarının yeniden belirlenmesi için kanun değişikliği yapılması kararlaştırıldı. Bu amaçla için ilk adım olarak, 6 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (2) ile 5 Seri No.lu Tebliğin yürürlüğü 01.06.2005 tarihine ertelendi. Bu arada 87.04 tarife pozisyonundan 87.03 tarife pozisyonuna geçen araçlarda ÖTV oranının yine %10 olmasını öngören yasa değişikliği teklifi TBMM’ye sunuldu. Ancak bu teklifin yasalaşması süreci uzayabileceğinden, 7 Seri No.lu Gümrük Tebliği (3) ile 5 Seri No.lu Tebliğin yürürlük tarihi ikinci defa 01.08.2005 tarihine ertelendi.
Bu arada 5398 sayılı Kanun’un 28. maddesiyle ÖTV oranları yeniden belirlenerek, söz konusu araçlarda ÖTV’nin %10 olarak devam etmesi sağlandı. Yasa hükmü 21.07.2005 tarihinde yürürlüğe girdiğinden, Gümrük Müsteşarlığı da yeni düzenlemenin eş zamanlı yürürlüğe girmesini sağlamak üzere 8 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği’ni yayımladı.
III- MİNİBÜSE ÇEVRİLEN ARAÇLAR İÇİN EK ÖTV ALINMASI
Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 15/2-b maddesi ile taşıt araçlarının ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl içerisinde binek otomobiline dönüştürülmesi halinde, ilk iktisap tarihindeki matrah üzerinden otomobiller için geçerli olan ÖTV oranına göre hesaplanan vergiden, ilk iktisapta ödenen vergi indirildikten sonra kalan tutarın, aracındaki değişikliği trafiğe kaydettiren kişiden alınması öngörülmüştür. Daha sonra bu maddede 03.08.2004 tarihinde yapılan değişiklikle, %4 oranında ÖTV’ye tabi kapalı kasalı kamyonetleri, arkasına koltuk eklemek suretiyle %10 oranında vergilenen “çok amaçlı” araçlara dönüştürenlerden de %6 oranında ek ÖTV alınmaya başlanmıştır. Aynı maddede 5281 sayılı Kanun’un 37. maddesiyle yapılan değişikle, kapalı kasalı kamyonetleri, ÖTV oranı %9 olan minibüse çevirenlerden de 31.12.2004 tarihinden itibaren %5 oranında ek ÖTV alınması öngörülmüştür.
Ancak, bu noktada minibüs tanımından kaynaklanan bir sorun, bazı araç sahiplerinin tahmin edemeyeceği tutarda ek ÖTV ödemesine neden olmuştur. Bu sorun, minibüsün ÖTV Kanunu’na göre farklı, Karayolları Trafik Kanunu’na göre farklı tanımlanmasından kaynaklanmaktadır.
ÖTV Kanunu’na göre kapsama giren mallar, Türk gümrük tarife cetvelinde GTİP numaraları itibariyle tanımlanan mallardır. Türk gümrük tarife cetvelinde minibüsler 87.02 tarife pozisyonunda yer almakta olup, bu pozisyon, şoför dahil 10 ve daha fazla insan taşımak üzere imal edilmiş araçları kapsamaktadır. Şoför dahil 9 kişiye kadar insan taşımak üzere imal edilmiş olan araçlar ise 87.03 tarife pozisyonunda binek otomobili grubunda yer almaktadır.
Öte yandan Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği’nin 3. maddesine göre minibüs; yapısı itibariyle sürücüsünden başka 8 ila 14 kişi taşımak üzere imal edilmiş motorlu araçtır. Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği’nde otomobil, sürücü hariç 7 kişi taşıyan araç olarak tanımlanmıştır. Trafikteki tescile bağlı olarak alınan bir vergi olan motorlu taşıtlar vergisi (MTV) uygulamasında da araçlar bu tanıma göre sınıflandırılmaktadır.
IV- SONUÇ
Yukarıda belirtilen bu tanımlara göre, 8+1 olarak adlandırılan araçlar ÖTV uygulamasında otomobil, Karayolları Trafik Kanunu (ve MTV) uygulamasında minibüs olarak değerlendirilmektedir. Ancak, ek ÖTV tarhiyatı, ÖTV Kanunu hükümleri gereğince yapıldığından, bu uygulamada araçların sınıflandırılması ÖTV Kanunu’na, dolayısıyla Türk gümrük tarife cetveline göre yapılacaktır. Yani önde iki koltuğu olan kapalı kasalı kamyonetlere 7 kişilik koltuk eklenerek 8+1 koltuklu araç haline dönüştürenlerden, otomobil vergisi istenecektir. Bu araçların ruhsatında araç cinsi olarak “minibüs” yazıyor olması, ek ÖTV’nin otomobillerin tabi olduğu vergi oranlarına göre hesaplanmasını engellememektedir.
Bu durumda kapalı kasalı kamyonet iken 8+1’e dönüşen aracın motor silindir hacmi 1600 cm³’ün altındaysa % 33 (37 - 4), 1601 ila 2000 cm³ arasındaysa % 54 (60 - 4), 2001 cm³’ün üzerindeyse % 80 (84 - 4) oranında ek ÖTV ödenecektir.
Araçlarını 8+1’e çevirenlerin, bu değişikliği trafiğe tescil ettirmeden önce tekrar proje değişikliği yapmak suretiyle araçlarını 9+1’e, yani ÖTV mevzuatına göre minibüse dönüştürmesi halinde, bu dönüşümde %5 (9-4) oranında ek ÖTV ödeyeceklerdir. Ancak 8+1’e dönüştürülen araçların trafiğe kayıt ve tescil ettirilmiş olması halinde, artık geriye dönüş olmaksızın ek ÖTV, otomobil grubundaki araçlara ilişkin olarak yukarıda belirtildiği oranlarda ödenecektir. Çünkü binek otomobiline dönüşen araçlar için ek ÖTV alınması gerekmekte olup, binek otomobili grubundaki bir aracın daha düşük oranda vergilenen bir araca dönüşmesi halinde, daha önce ödenen verginin mahsubu veya iadesi söz konusu olmamaktadır.
Önceki bölümde açıklanan “çok amaçlı” araçlarla ilgili yasa değişikliğinde, araçların dönüşümüyle ilgili herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Dolayısıyla araçlarını 8+1’e çevirenlerin durumuyla ilgili bir değişiklik söz konusu değildir.
* YMM
(1) 21.04.2005 tarih ve 25793 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) 30.04.2005 tarihli 25801 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(3) 31.05.2005 tarihli 25831 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.